door Arjen van Dijk
‘Uiteindelijk zijn we allemaal gewoon mensen.’ Deze uitspraak klinkt misschien vanzelfsprekend, maar dat is niet zo. Afhankelijk van de samenleving waarin je geboren bent en wordt groot gebracht treden er allemaal ordeningsprincipes op. In sommige samenlevingen zijn dat kastes, in andere samenleving zijn dit haves versus have nots of er worden ordeningen gemaakt op basis van religies. Er zijn veel indelingen te maken. Een bekende indeling in onze samenleving is die van werknemers en ondernemers. Eén die wat mij betreft eigenlijk onnodig is, uiteindelijk zijn we namelijk allemaal gewoon mensen.
De indeling van ondernemers en werknemers is volgens mij sterk gerelateerd aan de ontwikkeling in de economie. Ik ben zelf opgegroeid als zoon van een boer. Mijn beide opa’s waren ondernemer, maar mijn vader koos als gevolg van de mechanisatie in de landbouw voor een baan als werknemer bij een groot industrieel bedrijf. Ook ik ben zelf jarenlang werkzaam geweest in de industrie en later in de kennisindustrie (universiteit). Ik heb tot mijn 53ste als werknemer gewerkt. Deze rollen en functies gaven mij veel ruimte. In mijn laatste rol als werknemer, directeur van een universitaire business school, voelde ik mij meer ondernemer dan werknemer.
De technologische ontwikkelingen brachten mijn vader ertoe om van ondernemer werknemer te worden
in de overgang van agrarische economie naar industriële economie. Technologische ontwikkelingen brachten mij er juist weer toe om van werknemer ondernemer te worden (internet bracht wereldwijde kennis binnen handbereik).
Mijn overtuiging is dat ondernemerschap een prachtig instrument is om de wereld te verbeteren.
De overstap naar het ondernemerschap is een stap geweest die mij veel gebracht heeft. En met de kennis van nu zeg ik dat ik deze stap veel eerder had moeten nemen. Het meest opvallende is dat ik vanuit de positie van werkne- mer een heel ander beeld had van ondernemerschap dan ik nu ervaar. Als ik dit verschil probeer te typeren dan heeft dit veel te maken met onderliggende overtuigingen, die ik heb overgedragen gekregen tijdens mijn individualiseringsproces. Ik ben als babyboomer opgegroeid in een tijd waarin zaken altijd alleen maar beter gingen.
Risico’s
Onze verzorgingsstaat heeft als neveneffect opgeroepen dat we minder goed met risico’s kunnen omgaan en dat veel zaken van de wieg tot het graf geregeld zijn.
Relaties
Uit de literatuur weten we dat werknemers(arbeids)relaties bepaald worden door machtsrelaties en dat ondernemersrelaties bepaald worden door een klant- leveranciersrelatie. In de praktijk leidt dit tot merkbare verschillen. Bv. de klant-leveranciers relatie levert meer vrijheid op maar is voor wat betreft de continuïteit veel minder voorspelbaar dan de arbeidsrelatie. Als mens weten we echter heel goed dat de vrijheid van de klant-leveranciersrelatie voor een deel ook schijn is. Als mens hebben we de ander nodig en we moeten het niet hebben van onafhankelijkheid maar juist van wederzijdse afhankelijkheid. Zo zien we dat de klant-leveranciersrelaties uiteindelijk ook weer naar verdichting zoeken in partnerships en co-creatie processen.
ZZP-ers
In deze tijd zien we een opleving van ondernemerschap. Volgens sommigen is dit het gevolg van de neergaande conjunctuur, volgens anderen is dit een structureel onomkeerbaar proces. Onze beroepsbevolking bedraagt ongeveer acht miljoen mensen, waarvan er straks misschien wel drie miljoen zzpers zijn (Adjiedj Bakas, trendwatcher, zegt drie miljoen zzpers, andere bronnen hebben het over één a twee miljoen).
De scope van ondernemen
Mijn idee is dat ondernemerschap een prachtige manier is om jezelf te ontwikkelen en je passie vorm te geven. De titel van het boekje van Willemijn Verloop: “ Verbeter de wereld, begin een bedrijf “ weet dit passend te verwoorden. Zij beschrijft hoe social enterprises hun plek veroveren tussen goede doelen, commerciële ondernemingen en de publieke sector. Het social enterprise business model is bij uitstek geschikt om een bijdrage te leveren aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Ons familiebedrijf Kairos Consultancy heeft een sterke sympathie voor deze aanpak van bedrijfsvoering, maar onze activiteiten richten zich ook op de commerciële onderneming en de publieke sector. Door de scope van ondernemerschap op deze manier te verbreden hoop ik een aantrekkelijk perspectief voor velen te creëren.
De stap naar het ondernemerschap
Om de stap naar het ondernemerschap nog makkelijker te maken wil ik graag een nieuw begrip introduceren (met dank aan Lenssen en Manuel): De hybride professional. Zij hebben naast inkomen uit de onderneming ook inkomsten uit loon of pensioen. Dit is een prachtige fading in, fading out constructie voor een startende zelfstandige professional. Het is een vorm van flexibilisering waarbij de kennis voor de organisatie behouden blijft en de werknemer tegelijkertijd zijn vleugels kan uitslaan.
Deze vorm roept een aantal spanningen op zoals loyaliteit en het weg lekken van kennis naar de concurrent. Maar voor hen die naar een oplossing willen zoeken is het zeer de moeite waard om deze nieuwe relatievorm van nieuwe spelregels te voorzien. Zij zetten hiermee een stap op het gebied van sociale innovatie die voor de toekomst hard nodig is. Bovendien zou het voor organisaties een manier kunnen zijn om te flexibiliseren.
Op deze manier combineren we de machts- en klant- leveranciersrelatie op een creatieve manier en ontdoen we de discussie van werknemer en ondernemer van de oude la- bels waardoor er ruimte ontstaat voor een nieuwe benadering. Mijn overtuiging is dat ondernemerschap een prachtig instrument is om de wereld te verbeteren. En wie wil zich nou niet ontwikkelen? Dat maakt het leven de moeite waard.